Deprem Nasıl Oluşur?

 Deprem; genellikle yeraltındaki kayanın bir fay boyunca aniden kırılmasıyla oluşur. Faylar iki tektonik plakanın karşılaşma yüzeyi olarak söylenebilir. Fay oluşan kırılmayla  Ani enerji salınımı ortaya çıkar ve yerin sarsılmasına neden olan dalgalara neden olur.

Tektonik plakaların hareket sebebi Dünya kabuğunun altındaki yarı erimiş akımlar nedeniyledir. Tektonik hareketler birbirine doğru birbirinden uzaklaşma, birbirini geçme şeklinde olur. Birbirine geçme veya birbirine doğru hareket yapma durumunda basınç oluşur. Yıllar içinde bu basınç birikir ve nihayetinde yaşanan kırılma ile yeryüzünde büyük sarsıntılara yol açar.

Kayaların kırıldığı yeraltındaki noktaya; Odak Noktası, odağın hemen üzerindeki yeryüzündeki yere; merkez üssü denir.

Neden bazı yerlerde diğerlerinden daha fazla deprem var?

Bu sorunun cevabı bazı yerler tektonik levhaların kenarlarına daha yakın olduğudur.

Depremler Nasıl Ölçülür?

Bir depremden gelen enerji, sismik dalgalar adı verilen titreşimlerle Dünya'da iletilirler. Bilim adamları bu sismik dalgaları sismograf denilen aletlerle ölçerler .Bir sismometre, aletin altındaki sismik dalgaları algılar ve bunları bir dizi zikzak olarak kaydeder.

Bilim adamları, bir sismometre ile kaydedilen bilgilerden bir depremin zamanını, yerini ve yoğunluğunu belirleyebilir. Bu kayıt, sismik dalgaların içinden geçtiği kayalar hakkında da bilgi sağlar.

İlk sismograf, MS 132'de Çinli astronom ve matematikçi Chang Heng tarafından icat edildi. Buna "deprem rüzgar gülü" adını verdi.

Sekiz ejderhanın her birinin ağzında bronz bir top vardı. Ne zaman hafif bir yer sarsıntısı olsa, sismografın içindeki bir mekanizma bir ejderhanın ağzını açardı. Bronz top, kurbağalardan birinin açık ağzına düşerek, bir depremin henüz gerçekleştiğini haber verecek kadar gürültü çıkarırdı. İmparatorluk bekçisi, hangi ejderhanın ağzının boş olduğunu görerek depremin hangi yönden geldiğini anlayabilirdi.

MS 136'da Choke adlı Çinli bir bilim adamı bu sayacı güncelledi ve ona "sismoskop" adını verdi. Metal bilyeler yerine viskoz bir sıvının sütunları kullanıldı. Sıvının kabın yan tarafına kadar yıkandığı yükseklik yoğunluğu ve maksimum hareket noktalarını birleştiren bir çizgi de titremenin yönünü gösteriyordu.

Richter Ölçeği Nedir?

Richter büyüklük ölçeği 1935 yılında California Teknoloji Enstitüsü'nden Charles F. Richter tarafından depremlerin boyutlarını karşılaştırmak için matematiksel bir cihaz olarak geliştirildi. Richter ölçeği, bir depremin büyüklüğünü, yani bir deprem sırasında açığa çıkan enerji miktarını derecelendirmek için kullanılır .

Logaritmik bir ölçek olan Richter ölçeğine göre bir depremin büyüklüğü şu formülle hesaplanır:

ML=log(A/A0(δ))

Bu formülde ML depremin büyüklüğünü, A Wood-Anderson sismografının maksimum sapmasını (genliğini), A0(δ) ise depremin merkezinin uzaklığına bağlı olarak değişen bir fonksiyonu ifade eder

Richter ölçeği, 10 tabanlı logaritmik bir ölçektir, yani her büyüklük sırasının bir öncekinden 10 kat daha yoğun olduğu anlamına gelir. 6şiddetindeki bir deprem 5 şiddetindeki bir depremden 10 kat daha yoğundur. Richter ölçeği sadece depremin büyüklüğü hakkında değil depremde salınan enerji hakkında da bilgi verir. Salınan enerji miktarı tam sayı değerleri arasında 31,7 kat artar.

RICHTER BÜYÜKLÜĞÜ	AÇIKLAMA	DEPREM ETKİSİ
<2.0	Mikro	Mikro depremler hissedilmez.
2.0-2.9	Minör	Genellikle hissedilmez, ancak kaydedilir.
3.0-3.9	Minör	Genellikle hissedilir, ancak nadiren hasara neden olur.
4.0-4.9	Sönük	İç mekan öğelerinde fark edilir derecede titreme, tıkırtı sesleri. Muhtemel önemli hasar.
5.0-5.9	Orta	Küçük bölgelerde kötü inşa edilmiş binalarda büyük hasara neden olabilir. İyi tasarlanmış binalarda en fazla hafif hasar.
6.0-6.9	Kuvvetli	Nüfuslu bölgelerde yaklaşık 160 kilometreye (100 mil) kadar olan alanlarda yıkıcı olabilir.
7.0-7.9	Majör	Daha geniş alanlarda ciddi hasara neden olabilir.
8.0-8.9	Şiddetli	Birkaç yüz millik alanlarda ciddi hasara neden olabilir.
9.0-9.9	Şiddetli	Binlerce millik alanlarda yıkıcı.
10.0+	Epik	Asla kaydedilmedi

Depremler Sadece Dünyada mı Olur?

Deprem, Dünya'daki sismik aktivitenin adıdır, ancak Dünya, sismik aktivitenin olduğu tek yer değildir. Bilim adamları Dünya'nın ayındaki depremleri ölçtüler ve Mars, Venüs ve Jüpiter'in birkaç uydusundaki sismik aktiviteye dair kanıtlar gördü!

NASA'nın InSight görevi, Mars'ta sismik aktiviteyi incelemek için Mars'a bir sismometre taşıyacak . Dünyada, farklı malzemelerin farklı şekillerde titreştiğini biliyoruz. Bilim adamları, sarsıntılardan gelen titreşimleri inceleyerek, Mars'ın içinde hangi malzemelerin bulunduğunu bulmayı umuyorlar.

kaynaklar:

https://spaceplace.nasa.gov/earthquakes/en/

https://www.sciencedaily.com/terms/earthquake.htm

http://www.geo.mtu.edu/UPSeis/studying.html

https://www.bbc.co.uk/bitesize/articles/zvtmcqt